Po pd.-wsch. stronie rynku w Lądku Zdroju, w cieniu ratusza, można dostrzec ogrodzony łańcuchem, lekko obrastający mchem, kamienny pręgierz. Jest to normalne miejsce dla tzw. „słupa hańby”, jednakże znajdująca się na nim mała tabliczka informuje, że jest to pręgierz ze wsi Skrzynka. Przeniesiony został w to miejsce, z leżącej w gminie Lądek Zdrój miejscowości, ze względu na to, iż oryginalny lądecki pręgierz zaginął.
Przed zagłębieniem się w historię tego konkretnego pręgierza, należałoby najpierw przytoczyć pokrótce samą historię tego środka wymierzania wyroków sądowych. „Kara pręgierza” w tej nazwie pojawia się na Śląsku ok. I poł. XIII w. w skodyfikowanym wtedy prawie niemieckim na tych terenach. Karanie pręgierzem było karą, tak na ciele, jak i na honorze. Każda osoba odbywszy taki wyrok była na zawsze nią naznaczona i nierzadko wypędzana była po jej odbyciu z miasta. Standardowym wyrokiem była chłosta lub wystawienie na widok publiczny przez przykucie do pręgierza na określony czas za pomocą żelaznych oków, często z tabliczką opisującą winę, a nawet z przedmiotami związanymi z przestępstwem, jak np. zrabowane przedmioty. Niekiedy wyrok nakazywał samo przebywanie przy pręgierzu, bez przykucia, często z tzw. „kamieniami hańby”, które zazwyczaj przypisane są dla nierządnic. Sam zwyczaj takiego wymierzania kary – poprzez pręgierz – przetrwał w niektórych krajach Europy Zachodniej bardzo długo, gdyż od wczesnego średniowiecza, aż nawet do początków XIX w. Początkowo pręgierze były wykonywane z drewna, jednakże ze względu na nietrwałość tego materiału zaczęto je wymieniać na kamienne, nadając im często artystyczne formy. Poza pręgierzami miejskimi, które były także zobrazowaniem praworządności w mieście, można wyróżnić także pręgierze np. wiejskie, szkolne, okrętowe oraz koszarowe, które często były prostymi, drewnianymi słupami, gdyż miały być czysto funkcjonalne.
Wracając do „słupa hańby” w Lądku Zdroju. Oryginalny pręgierz, który znajdował się na rynku zaginął, widać go jeszcze umiejscowionego po lewej stronie ratusza, na planie miasta sporządzonym przez F.B. Wernhera z 1739 r. Po tym okresie nie wiadomo co się z nim stało. Wiadomo jednak, że od początku XIX stulecia pręgierze były powszechnie niszczone lub usuwane. To samo najpewniej spotkało wspominany pomnik prawa.
Obecnie znajdujący się na rynku w Lądku Zdroju pręgierz pochodzi, jak już było wspomniane, ze wsi Skrzynka. Jest to kamienny monument wykonany najpewniej w 1666 r., który pierwotnie znajdował się przed karczmą sądową we wsi. W XVIII w. został usunięty w niewiadomych okolicznościach i był uważany za zaginiony. W 1911 r. odnaleziono go w miejscu starej strażnicy, gdzie był głęboko zakopany pod ziemią, po uzupełnieniu pomnika o zaginiony podest, kapitel i kulę, został ponownie umieszczony na swym dawnym miejscu. Stał tam do 1955 r., kiedy to postanowiono go przenieść do folwarku w Trzebieszowicach, gdzie nie znaleziono mu stałego miejsca i poniewierał się po całym terenie. Stan ten trwał do 1962 r. kiedy to przeniesiono go ostatecznie na rynek w Lądku Zdroju by stanął w miejscu zaginionego pręgierza. Zabytek jest wykonany z piaskowca, umieszczony na ośmiobocznej podstawie, na której znajduje się kolumna składająca się z sześciobocznego cokołu, cylindrycznego, zwężającego się ku górze trzonu i profilowanego kapitelu zwieńczonego na szczycie kulą. Całość mierzy 327 cm. W dolnej partii kolumny są ślady po dawnych mocowaniach oków. Obecnie pręgierz powoli niszczeje, ma uszkodzony kapitel oraz obrasta porostami.
Pręgierz znajdujący się w Lądku Zdroju pomimo, iż ma prostą budowę, przedstawia sobą bogatą historię oraz może służyć za jeden z czołowych przykładów zabytków prawa karnego na Ziemi Kłodzkiej. Jego dzieje pokazują pokrótce co się działo z takimi reliktami oraz co może je spotykać.
Nadesłał: Marcin Wyszyński
Literatura:
Milka J., Milka W., Pręgierze – kamienne pomniki dawnego prawa na Dolnym Śląsku, cz. 1, Świdnica 1991.
Trzciński M., Miecz katowski, pręgierz, szubienica. Zabytki jurysdykcji karnej na Dolnym Śląsku (XIII-XVIII w.), Wrocław 2001.